Topkapı Sarayı’nın Akıl Almaz Aylık Gideri Ne Kadardı?
Şöyle bir gözlerinizi kapatıp hayal edin: İçinde binlerce insanın yaşadığı, yüzlerce odası olan dev bir ev… Bu ev sadece bir yuva değil, aynı zamanda koskoca bir imparatorluğun kalbi, beyni ve yönetim merkezi. İşte Topkapı Sarayı tam da böyle bir yerdi. Peki, hiç düşündünüz mü, bu devasa sarayın kapılarını açık tutmak, içindeki binlerce insanı doyurmak ve o görkemli hayatı sürdürmek için ayda ne kadar para harcanıyordu?
Bu yazıda sıkıcı rakamlara boğulmayacağız. Aksine, sarayın tozlu masraf defterlerini birlikte aralayacak, bir padişahın, bir cariyenin veya bir aşçının gözünden o muazzam giderlere tanıklık edeceğiz. Sarayın cüzdanını açtığımızda karşımıza çıkacak rakamlar ve detaylar sizi gerçekten çok şaşırtacak. Hazırsanız, zaman makinemize atlayıp bir imparatorluğun aylık bütçesine göz atalım!
Sarayın Kalbi ve Midesi: Mutfak Masrafları
Topkapı Sarayı’nın en büyük ve asla durmayan gider kalemi, şüphesiz mutfağıydı. Burası sadece yemek pişirilen bir yer değil, aynı zamanda günde yaklaşık 5.000 ila 15.000 kişiyi doyuran devasa bir fabrikaydı. Padişah, ailesi, divan üyeleri, Enderun öğrencileri, cariyeler, harem ağaları ve yüzlerce görevli… Hepsinin yemeği bu kazanlarda pişerdi.
Bu kadar büyük bir nüfusu doyurmanın maliyeti de haliyle astronomikti. Sarayın masraf defterlerine baktığımızda, alınan malzemelerin listesi adeta bir servet dökümü gibi. Bu sadece un, yağ ve şekerden ibaret değildi. Bir düşünün, Mısır’dan gelen baharatlar, Balkanlar’dan gelen tonlarca et, Bursa’dan gelen meyveler, adalardan gelen taze balıklar… Hepsi bu mutfağa akıyordu.
Kazanlarda Sadece Çorba Değil, Bir Servet Kaynıyordu
Saray mutfağının giderlerini daha iyi anlamak için bazı rakamlara göz atmak, durumu daha net ortaya koyacaktır. Tarihçilerin incelediği masraf defterlerine göre, bazı dönemlerde sadece bir günde tüketilenler bile akıl almaz boyutlarda.
Gelin, sıradan bir günde saray mutfağına giren bazı malzemelere bakalım:
- Et: Yüzlerce kilo koyun ve kuzu eti, onlarca tavuk ve av hayvanı.
- Pirinç: Özellikle pilavlar için çuvallar dolusu pirinç.
- Bal ve Şeker: Tatlılar ve şerbetler için yüzlerce kilo bal ve şeker. Helva sohbetleri için yapılan helvaların haddi hesabı yoktu.
- Sebze ve Meyve: Mevsimine göre tonlarca taze sebze ve meyve.
- Baharat: Karabiberden safrana, tarçından zencefile kadar dünyanın dört bir yanından gelen en kaliteli baharatlar.
Sadece malzemeler de değil! Yüzlerce aşçı, yamak, helvacı, kebapçı ve bulaşıkçının maaşı da bu giderlere dahildi. Kısacası, saray mutfağı, imparatorluk hazinesinden her ay dev bir pay alan, doymak bilmez bir canavar gibiydi.
Maaş Günü Geldiğinde Hazine Neden Titrerdi?
Sarayın ikinci en büyük gideri, şüphesiz maaşlardı. Osmanlı’da “ulufe” adı verilen bu maaşlar, üç ayda bir ödenirdi ve ödeme günü geldiğinde hazinede tatlı bir telaş başlardı. Çünkü maaş alanlar sadece padişahın hizmetindeki birkaç kişiden ibaret değildi.
Yeniçeriler başta olmak üzere tüm kapıkulu askerlerinin maaşları hazineden ödenirdi. On binlerce askerin maaşının aynı anda ödendiği bir günü hayal edebiliyor musun? Bu, inanılmaz bir nakit akışı demekti. Ama maaş alanlar sadece askerler değildi.
Sadece Askerler Değil: Sarayın Görünmez Çalışanları
Askerlerin yanı sıra, sarayın her bir köşesinde çalışan yüzlerce, hatta binlerce görevli vardı. Enderun Mektebi’nde eğitim gören geleceğin devlet adamları, Harem’de hizmet eden cariyeler ve ağalar, sarayın sanat işlerini yapan “Ehl-i Hiref” yani sanatkârlar… Hepsi devletten maaş alırdı.
Bu sanatkârlar arasında kuyumcular, hattatlar, nakkaşlar, müzisyenler ve mimarlar bulunurdu. Padişahın isteğiyle yapılan eşsiz bir mücevher ya da bir caminin süslemesi, hazineden ciddi bir ödenek ayrılmasını gerektirirdi. Yani sarayın o göz kamaştıran ışıltısı, aslında büyük bir maliyetin sonucuydu.
Padişahın Kişisel Harcamaları ve Harem’in Işıltısı
Elbette bir de padişahın ve ailesinin yaşadığı Harem’in giderleri vardı. Padişahın kişisel harcamaları, giydiği kaftanlar, kullandığı mücevherler ve dağıttığı hediyeler önemli bir yer tutuyordu. Harem ise kendi içinde ayrı bir dünyaydı. Valide Sultan’ın, padişahın eşlerinin (kadınefendiler) ve çocuklarının (şehzadeler ve sultanlar) her birinin ayrı bir ödeneği vardı.
Harem’deki kadınların giydiği kumaşlar, kullandıkları takılar, odalarının döşenmesi gibi lüks tüketim kalemleri, saray masrafları içinde hiç de küçümsenemeyecek bir yüzdeye sahipti. Bu, imparatorluğun gücünü ve zenginliğini göstermenin bir yoluydu ama aynı zamanda hazine üzerinde ciddi bir yüktü.
Sonuç: Rakamların Ötesindeki Anlam
Gördüğümüz gibi, “Topkapı Sarayı’nın aylık gideri ne kadardı?” sorusunun net bir rakamsal cevabını vermek neredeyse imkânsız. Çünkü bu giderler döneme, savaşa, barışa ve hatta mevsime göre sürekli değişiyordu. Ancak şunu net bir şekilde söyleyebiliriz: Topkapı Sarayı, bir şehir nüfusunu barındıran, kendi kendine yeten ama inanılmaz derecede pahalı bir organizasyondu.
Mutfaktaki kazanlarda kaynayan sadece yemek değil, bir imparatorluğun gücü ve zenginliğiydi. Ödenen ulufe, sadece bir maaş değil, padişaha sadakatin bedeliydi. Harem’deki ışıltı ise sadece bir lüks değil, hanedanın itibarının bir yansımasıydı. Her bir kuruş, dev bir imparatorluk çarkının dönmesi için harcanıyordu.
Peki, sence bu kadar büyük masraflar o dönem için normal miydi, yoksa bir israf mıydı? Senin de bu konuda farklı düşüncelerin varsa yorumlarda bizimle paylaşmaktan çekinme!
